אסטרטגיית הביטחון של מדינות המפרץ הפרסי / איזון מיחסים מדיניים לצבאיים

Mehr News, International Group: נראה כי הגישה הביטחונית של מדינות מועצת שיתוף הפעולה של המפרץ בשנים האחרונות להיות סוג של זה חווה מעבר מהמודל המסורתי. נוכחותם של שחקנים חדשים יחסית, במיוחד מדינות מזרח אסיה, לאחר תקופה ארוכה של שליטה בריטית ואמריקאית על המפרץ הפרסי, האיצה גם היא את השינוי במאזן הביטחוני.

למרות שכלכלות גלובליות גדולות, במיוחד סין, מיקדו את יחסיהן עם מדינות מועצת שיתוף הפעולה של המפרץ ביחסים כלכליים ומסחריים, הביטחון של האזור האסטרטגי של המפרץ הפרסי לא היה ואינו רכיב שהתעלם ממנו.

לאחר שליטתה של האימפריה הבריטית על המפרץ הפרסי, ארצות הברית של אמריקה הייתה בצמרת ולאחר מכן מדינות אירופה כמו גרמניה וצרפת מילאו תפקיד באזור זה ונוכחותם היא התפתחה עד כדי כך שבתחילת העשור האחרון הייתה לארצות הברית נוכחות צבאית ישירה בכל מדינות דרום המפרץ הפרסי והיא חתמה על הסכמים עם ממלכותיהן להבטחת ביטחון מדינות אלו.

אמריקה ניסתה להציג את איראן כאויבת מספר אחת של המדינות הללו, ראשית כדי לדחוק לשוליים את העוינות של המשטר הציוני, ושנית, שוק צרכני גדול ב המדינות העשירות בדרום המפרץ הפרסי לדאוג למכירת נשק; זה הוביל להקמת מועצת שיתוף הפעולה של המפרץ הפרסי והפיכתן של שש מדינות ערב הסעודית, איחוד האמירויות הערביות, קטאר, כווית, עומאן ובחריין לקונים הגדולים ביותר של נשק אמריקאי.

לפחות בעשור האחרון, סדר הביטחון של אזור המפרץ הפרסי משתנה; כעת, לאיראן יש יחסי שכנות טובים עם המדינות השכנות לה בדרום, ולפי המודל של וושינגטון, מטרת ההגנה החמורה ביותר של מדינות מועצת שיתוף הפעולה במפרץ היא לא להתעמת עם המשטר השולט בטהרן. כעת, שחקנים חדשים נכנסו ליחסי הביטחון של האזור, וזה יוביל לגיבוש סדר חדש בביטחון המפרץ הפרסי בטווח הארוך.

הסכמי האבטחה החשובים ביותר של מדינות ה-GCC בשנה האחרונה

אמריקה גם בירכה על מתן ויתורים סבירים לסעודיה בתמורה להכרה במשטר הציוני על ידי אל סעוד על מנת לפתח את תוכנית "הסכם אברהם" ; סעודיה הציגה תנאים מוקדמים להצטרפות להסכם אברהם, כולל שארה"ב חייבת להבטיח שהיא תספק תמיכה צבאית לסעודיה ולא תמנע את התפתחותן של תעשיות גרעיניות אזרחיות במדינה זו.

תנאים שמעולם לא אושרו על ידי פקידי הקונגרס באמריקה; חלק מהנציגים ראו את ערב הסעודית לא אמינה מכיוון שהיא אינה פועלת לפי האינטרסים של ארצות הברית. מנגד, ג'ו ביידן הבטיח במערכות הבחירות שלו שסעודיה תטופל כמדינה מנודה, בנוסף, במימד המאקרו, מדיניות החוץ של וושינגטון מבוססת יותר על הרתעה נגד סין ונוכחות צבאית מירבית ביפן ובדרום קוריאה. ; לכן, התערבות ישירה במפרץ הפרסי כדי להבטיח את הביטחון הצבאי של ערב הסעודית הייתה מדיניות סותרת את הגישה הכללית של מדיניות החוץ של מדינה זו. אולם עם פרוץ המלחמה בעזה נשללה נורמליזציה של היחסים עם המשטר הציוני לריאד, לפחות בטווח הקצר.

בריטניה הייתה עוד מדינה שחתמה על הסכם נשק עם סעודיה בשנה שעברה והתחייבה למכור מטוסי קרב למדינה זו. ממזרח אסיה הצליחו מדינות סין, יפן ודרום קוריאה לחתום בשנה שעברה על הסכמים עם ממשלת אל סעוד כדי שיוכלו לבסס את נוכחותן במפרץ הפרסי ולהשתמש בשוק הסעודי למכירת נשק.

מצד שני, ריאד חתמה על הסכם כולל עם המדינה האפריקאית סומליה. הסכם זה כלל סעיפים במאבק בטרור, חילופי מידע ופיתוח יכולת שיתוף פעולה ביטחוני. למעשה, עם הסכמים כאלה, ערב הסעודית מתכוונת להפוך את עצמה לגורם הרתעה ביטחוני מרכזי באפריקה.

סין, בריטניה והמשטר הציוני היו בין השותפות הביטחוניות של איחוד האמירויות הערביות בשנה שעברה, שחתמה על הסכמים צבאיים עם אבו דאבי. איחוד האמירויות גם חתמה על מזכר אבטחה עם וושינגטון, לפיו שני הצדדים ישפרו את שיתוף הפעולה הביטחוני שלהם כדי להבטיח אבטחת סייבר. אבו דאבי גם חתמה על הסכם עם יפן לרכישת ציוד ביטחוני וטכנולוגיה ממדינה זו.

אחד החוזים הצבאיים החשובים ביותר של איחוד האמירויות נחתם עם צרפת בשנה שעברה, לפיו התחייבה פריז לספק מטוסי קרב רפאל ומסוקי H225m Caracal לאבו דאבי.. בניגוד לארצות הברית של אמריקה, צרפת לא קושרת את עסקאות הנשק שלה להתחייבויות פוליטיות של מדינות; לכן, למרות הבדלים אידיאולוגיים, איחוד האמירויות נחשבת לשותפה הצבאית החשובה ביותר של צרפת באזור המפרץ הפרסי.

پس از آنکه در جریان جنگ یمن امارات هدف حمله حملات تلافی‌جویان مبارزان یمنی قرار گرفت، فرانسه بیش از واشنگتن در جهت تأمین امنیت ابوظبی به این کشور کمک کرد، اکنون پاریس سه پایگاه نظامی در خاک امارات دارد. دولت امارات نیز برای‌آنکه بتواند شرکای دفاعی خود را متنوع کرده و از این طریق اهرم فشاری در اختیار داشته باشد خود را نیازمند واردات تسلیحات از مقاصد مختلفی از جمله فرانسه می‌داند.

کشور قطر، دیگر عضو شورای همکاری خلیج‌فارس نیز در سال گذشته علاوه بر قراردادی نظامی با واشنگتن که حضور آمریکا در پایگاه هوایی العدید در قطر را تمدید می‌کرد با شریک راهبردی خود ترکیه نیز توافقنامه امنیتی تازه‌ای به امضا رساند. روابط نظامی قطر و ترکیه که به‌ویژه پس از خیزش‌های عربی پررنگ‌تر شده است مناسباتی برد – برد به‌حساب می‌آید؛ ترکیه به‌وسیله این ارتباطات عمق استراتژیک خود را تا خلیج‌فارس گسترش داده و همچنین قادر به توسعه صنایع دفاعی خود با سرمایه‌گذاری قطر خواهد بود. دوحه نیز از یک پشتوانه دفاعی نسبتاً قدرتمند برخوردار می‌گردد.

کره جنوبی، بازیگر جدید در عرصه اقتصاد و امنیت خلیج‌فارس، با قطر نیز توافقی امنیتی در سال گذشته به امضا رساند که به‌موجب آن همکاری‌های امنیتی دو کشور به مشارکت استراتژیک جامع ارتقا یافت. پیش از نیز سئول برای تأمین امنیت دوحه در جریان جام جهانی فوتبال نیروی نظامی به قطر اعزام کرده بود.

دوحه در راستای ارتقای نقش‌آفرینی بین‌المللی خود و نیز افزایش حضور در منطقه استراتژیک آسیای مرکزی سال گذشته توافقی امنیتی با کشور قزاقستان نیز امضا نمود؛ قزاقستان به دلیل دارا بودن معادن غنی مس، آهن و طلا و همچنین تأمین محصولات دامی و نیز گندم که همگی موردنیاز قطر هستند و به‌خاطر موقعیت راهبردی ویژه برای قطر در کنار دیگر کشورهای آسیای مرکزی از اهمیتی ویژه برخوردار است.

کشور عمان در سال گذشته اعلام کرد که قصد دارد سیاستی مبتنی بر متنوع‌سازی تأمین‌کنندگان تجهیزات دفاعی خود در پیش گیرد؛ لذا علاوه بر توافق نظامی با کشور چین در سال گذشته، سلطنت عمان به امضای تفاهم‌نامه امنیتی با سوئیس نیز پرداخت که در راستای تقویت امنیت و ثبات در منطقه طرحی را مبتنی بر میانجی‌گری و تحقق صلح کلید زدند.

کشور سوئیس در سال گذشته توافقنامه امنیتی و دفاعی با کویت نیز به امضا رساند. باوجودآنکه در سیاست خارجی کویت به‌ویژه در زمینه توافقات تازه نظامی نوعی رکود در سال گذشته رخ داد بااین‌حال چین نیز در تلاش برای تثبیت حضور خود در منطقه مانند سال‌های پیشین قراردادی جدید در حوزه امنیت با کویت امضا نمود.

کشور بحرین اما در میان کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس بیش از دیگران به متحد دیرینه خود وفادار مانده و مهم‌ترین توافق امنیتی خود در سال گذشته را با ایالات متحده آمریکا امضا نمود . قراردادی که ادعای آن یک معماری امنیتی منطقه‌ای کاملاً یکپارچه و تقویت بازدارندگی متقابل در برابر تهدیدات خارجی است. بسیاری از تحلیلگران این توافق را بیشتر نمادین دانسته تا آن که در حقیقت بتواند تغییری در چشم‌انداز امنیت خلیج‌فارس ایجاد کند.

באהר סחאן

در میان بازیگران امنیتی جدید کره جنوبی در سال‌های اخیر تلاش کرده تا نقشی گسترده در منطقه خلیج‌فارس ایفا کند. این کشور علاوه بر هدف‌گرفتن بازار بزرگ خلیج‌فارس برای صادرات تسلیحات نیروهای نظامی خود را نیز به کشورهای این منطقه اعزام می‌کند، در تازه‌ترین این اقدامات سئول شماری از نیروهای خود را برای نظارت بر امنیت تنگه هرمز عازم این منطقه کرده است.

در مجموع با وجود پایان یافتن زمان استعمار و حتی کم‌رنگ‌شدن حضور نظامی مستقیم کشورهای خارجی در منطقه، دولت‌های جنوب خلیج‌فارس کماکان امنیت خود را در گرو حمایت دیگران دانسته و به طرق مختلف برای تحقق آن تلاش می‌کنند. دراین‌بین علاوه بر دولت‌های غربی، اکنون بازیگران جدیدی به‌ویژه از شرق آسیا به این عرصه وارد شده و اقدامات آنها نظم امنیتی منطقه‌ای را دگرگون خواهد کرد.