מותו של חרה; איך נחנק "קול אמריקה" בעיראק?

Mehr News Agency, יחסים בינלאומיים: למרות ההשפעה של אירועים כמו "מלחמת עזה" בתהליך של נסיגת כוחות אמריקאים מהאזור, אך נראה שממשלת ביידן מתכוונת להתמקד במדיניות של "הודו-פסיפיק" להמשיך בעוצמה. נסיגת כוחות הקואליציה האמריקאית מאפגניסטן הייתה הצעד הראשון לקראת סופה של מדיניות "המאבק בטרור". במקום להיות רגישים להתפתחויות במזרח התיכון או לרצות להחליט על מצב "שוק האנרגיה", הפקידים בבית הלבן מבקשים להתמקד בחזיתות המכריעות בתחרות גיאו-אסטרטגית. עם סין-רוסיה, זה אומר אוקראינה וטייוואן. אחד הסימנים להבנת הכיוון האמיתי של המדיניות האמריקאית במקומות שונים בעולם הוא הקצאה, התאמה או קיצוץ של תקציבים צבאיים, כלכליים, חברתיים ותקשורתיים. כך למשל, לאחר מבצע "ההבטחה הכנה", הסכים הקונגרס האמריקאי להקצות לישראל רק 17 מיליארד דולר, בעוד יותר מ-60 מיליארד דולר מהחבילה המשותפת הזו הוקצו לאוקראינה! על ידי לימוד שורת התקציב המוקצה לאזורים או מדינות שונות, ברור שבמוקדם או במאוחר האמריקנים ישנו את נוכחותם באזור ואז גם המדיניות הצדדית שלהם בתחומים החברתיים, התרבותיים והפוליטיים תשתנה. בהמשך ההערה ננסה לנתח את הסיבות לצמצום התקציב של רשת אלחארה באזור.

همزمان با انتشار خبر توافق نیروهای آمریکایی با دولت السودانی برای خروج از عراق تا سال ۲۰۲۶ میلادی، منابع آگاه اعلام کردند که شبکه آمریکایی «الحره» پس از دو دهه فعالیت عذر ۱۶۰ نفر از نیروهای خود را خواسته و اقدام به تعدیل نیرو کرده است. این تصمیم پس از آن منتشر شد که مجلس نمایندگان آمریکا با کاهش ۲۰ میلیون دلاری بودجه این شبکه اعلام موافقت کرد. حال جفری گدمین مجبور شده است تا قریب به یک‌پنجم از نیروهای خود را تعدیل کرده و منتظر اعلام رسمی توقف فعالیت شبکه باشد. به نظر می‌رسد مقامات آمریکایی به خوبی این نکته را درک کرده باشند که از «دبی»، «لندن» یا «واشنگتن» نمی‌شود افکار و رفتار مردم غرب آسیا را تغییر داد.

«ام‌بی‌ان» از دو شبکه تلویزیونی ماهواره‌ای «الحره»، «الحره عراق» و همچنین دو ایستگاه رادیویی و چندین تارنمای خبری تشکیل شده است. الحره که دفتر مرکزی آن در ایالت ویرجینیا واقع شده است، در فوریه ۲۰۰۴ و به‌عنوان بخشی از اقدامات واشنگتن برای برقراری ارتباط با مخاطبان خاورمیانه‌ای و همچنین در بحبوحه تشدید احساسات «ضدآمریکایی» پس از حمله این کشور به عراق در سال ۲۰۰۳ تأسیس شد. در تارنمای شرکت مادر این شبکه هدف تأسیس آن اینگونه توصیف شده است: «ارائه تصویری صحیح از آمریکا، آمریکایی‌ها و سیاست‌های آمریکا و فعالیت در حوزه روزنامه‌نگاری مستقل!» این شرکت همچنین در این بیانیه با اشاره به ادغام «الحره» و «الحره عراق» مدعی شده است که این اقدام در راستای ارائه بهترین محتوای هر دو شبکه صورت گرفته و عراق همچنان یک اولویت و بخشی حیاتی از منطقه تحت پوشش و اکوسیستم «ام‌بی‌ان» خواهد بود.

در سال‌های ابتدایی قرن جدید میلادی، دستگاه سیاست خارجی آمریکا تصور می‌کرد با راه اندازی شبکه‌های مختلف فارسی، عربی و ترکی می‌تواند بر روی افکار عمومی کشورهای منطقه خاورمیانه تأثیر گذاشته و آنها را همراه با سیاست‌های توسعه طلبانه واشنگتن در منطقه کند. مقامات دولت‌های جمهوری خواه و دموکرات با آنکه در حوزه تاکتیک و نوع برخورد با بلوک‌های قدرت در منطقه دارای اختلافاتی بودند اما هیچگاه بودجه تلویزیون‌های یاد شده را قطع نکرده و سعی داشتند تا همچنان صدای خود را با کمک «دلار» به گوش مردم خاورمیانه، به ویژه عراق برسانند. شکست پروژه تأثیرگذاری بر جهان عرب شمارش معکوس برای تعطیلی شبکه الحره را به صدا درآورده و احتمالاً نقطه تمرکز آمریکایی‌ها بر رسانه‌های جدید همچون شبکه‌های اجتماعی و حتی بازی‌های ویدئویی تغییر کند.

دیگر علت بسته شدن شبکه «الحره» را می‌توان وجود سایر رسانه‌های وابسته به متحدان آمریکا در منطقه دانست. به عنوان مثال شبکه‌های «الحدث» و «العربیه» وابسته به پادشاهی سعودی طی یازده ماه اخیر به صورت کامل در اختیار بازورهای رسانه‌ای اسرائیل بوده و سعی کرده است تا صدای واشنگتن- تل‌آویو در جهان عرب باشد. برای قانون گذاران آمریکایی بسیار امر مطلوب‌تری خواهد بود تا بدون کم‌ترین هزینه و با استفاده از پوشش کشورهای عربی بتواند ایده خود را به مخاطبان منتقل کرده و افکار عمومی جهان عرب را به نفع خود بسیج نماید. تأثیر شبکه‌های نام برده در جریان ناآرامی‌های چند سال اخیر عراق به روشنی قابل مشاهده و ارزیابی است. این درحالی است که مخاطب عراقی تمایل زیادی به پیگیری اخبار از تریبون‌های رسمی اشغالگران ندارد و الحره به مانند شبکه‌های یاد شده قدرت تأثیرگذاری بر نسل «زد» را ندارد.

رشد فزاینده شبکه‌های اجتماعی و امکان تأثیرگذاری بر اندیشه و رفتار مخاطب بدون واسطه تصویری دلیل دیگر کاهش بودجه یا بسته شدن شبکه‌های وابسته به امپراتوری رسانه‌ای غرب است. در دنیای امروز این «هشتگ‌ها» و «سلبریتی‌های مجازی» در شبکه‌های اجتماعی همچون اینستاگرام، توئیتر، تیک‌تاک و فیس‌بوک هستند که می‌توانند به اذهان مخاطبان جهت داده و آنها را به سمت اهداف مورد نظر غربی‌ها و متحدان آنها هدایت کنند. با توجه به رشد فزاینده شبکه‌های اجتماعی در میان شهروندان عراقی، به ویژه نسل جوان، به نظرمی‌رسد آمریکایی‌ها از این بعد نقطه تمرکز خود را از پروژه‌های شکست خورده تصویری مانند «الحره» به تولید محتوا در شبکه‌های اجتماعی اختصاص دهند.

بهره سخن

توقف فعالیت شبکه «من و تو»، انتقال مرکز حمایت مالی «اینترنشنال» از ریاض به تل‌آویو و اخیراً کاهش یک‌سوم بودجه جاری شبکه «الحره» نشان دهنده تغییر سیاست‌های آمریکا و متحدان منطقه‌ای آن در خصوص استفاده از «رسانه‌های نیابتی» است. پافشاری بر گفتمان‌های غیربومی همچون ترویج دموکراسی، حمایت از حقوق دگرباشان جنسی، تضعیف نهاد دین و غیره سبب شده است تا اکثریت شهروندان کشورهای اسلامی با عینک بدبینی به این بنگاه‌های خبری نگریسته و نسبت به آنها بی‌اعتماد باشند. شکست رسانه‌های غربی در برقراری ارتباط با مخاطب خاورمیانه و در عین حال تغییر اولویت کارفرماهای شبکه‌های نیابتی سبب شد تا به تدریج تصویر آنها از قاب تلویزیون‌های منطقه حذف شده و آنها نیز تبدیل به بخشی از تجربه شکست خورده استعمار در منطقه غرب آسیا شوند.